 |
| © Foto: İsmail Engin |
Eller, "kına" adı verilen bir karışımla boyanıyor. Karışımın temelini kına ağacının un haline getirilmiş yaprakları oluşturuyor. Buna başka bitkisel maddeler ya da mineral maddeler eklendiğinde, açık kırmızıdan katran karasına kadar renk tonları elde ediliyor.
* * *
Elleri kına ile boyamaya Türkiye'de "kına yakma" deniyor. Bu, "kına düğünü"; "kına basma" ya da "kına toyu" adı verilen bir düğün ile oluyor.
"Kına düğünü" "kına gecesi"nde yapılıyor.
Bazan "kına gecesi" konuklar dağıldıktan sonra, sadece akrabalar arasında yapılan bir tür törene de "kına ezme" deniliyor.
"Kına gecesi" ya da "kına düğünü" "çocuklara" ve "gelin"e veya "güveye" yönelik bir uygulama olarak dikkat çekiyor.
Kıza kına yakılırken, evli ya da bekâr arkadaşlarına kız evince "kına yemeği" veriliyor.
Bir âdet olarak sünnet çocuğuna kına yakılıyor. Bunun için bir kına gecesi düzenleniyor.
Veya kimi yörelerde kız çocuğunun ellerine ve ayaklarına türküler eşliğinde "altı aylık kınası" adı verilen bir âdet kapsamında kına yakılabiliyor. "Altı aylık kınası", doğrudan kız çocuğuna yönelik bir gelenek. Kına, kız çocuğunun elleriyle ayaklarına yakılıyor. Her ne kadar "altı aylık kınası" dense de, kız çocuğunun altı aylık olması, bir ön koşul değil; dört yaşına kadar uygulanabiliyor. Kız çocuğuna hediyeler veriliyor; para ve takı takılıyor.
Evlenmeyle ilgili yaygın geleneklerden biri olan "kına gecesi"nde, türküler ve maniler söyleniyor; oyunlar oynanıyor.
Keza geline armağanlar da verilebiliyor ve buna "kına basması" deniyor.
Kırsal kesimde kimi yerlerde kına günü oğlan evinin, hazırladığı armağanları içine koyarak gelin evine getirdikleri "kağnı"ya "kına kağnısı"; geline veya güveye kına yakmak için kullanılan tas da "kına tası" olarak adlandırılıyor.
Düğünlerde mihmandar olan, yol gösteren kadın "kına yengesi" olarak anılıyor...
* * *
Yemen'de kınayla doğrudan ellerde oluşturulan motiflerin, birer estetik motif olmaktan öte, sağlığı ve doğurganlığı destekleyen sihirli semboller olarak değerlendiriliyor.
Geleneğin sürdürüldüğü yerlerde, kadınlar ellerindeki motiflere çok dikkatli davranıyor ve onları koruyor; bu motifler kadınların ellerinden solmadığı sürece, onlar ağır bedensel işlerden muaf tutuluyor...
* * *
Fas'ta da kına gecesi, evlenmeyle ilgili yaygın bir gelenek şeklinde karşımıza çıkıyor. Gelinin elleri bu gecede kınayla yapılan değişik sembollerle bezeniyor. [© İsmail Engin]
Bkz. Sedat Veyis Örnek: Türk Halkbilimi. İş Bankası Kültür Yayınları: 180, Ankara 1977: 194-196; Sedat Veyis Örnek: Geleneksel Kültürümüzde Çocuk. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları: 206, Ankara 1979: 207; Robert Schmid / Fritz Trupp: Asien: Stämme – Kulte – Rituale. Verlag Christian Brandstätter, Wien 2003: 20-21; Türkiye Halk Ağzından Derleme Sözlüğü VIII, K. Türk Dil Kurumu Yayınları: 211/8, Ankara 1975.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder