Nacolea'dan Seyitgazi'ye Seyyid Battal Gazi Külliyesi ve Vakfı

İlyas Küçükcan: Nacolea'dan Seyitgazi'ye
Seyyid Battal Gazi Külliyesi ve Vakfı.
(Seyyid Battal Gazi Vakfı Yayınları: 6,
Eskişehir [1999 - 2. Baskı], 167 S.,
ISBN 975-94004-0-5

[İsmail Engin] - Seyitgazi, Battalgazi ve Külliyesi, üçü de birbiriyle bağlantılı üç tarihi değer. Seyyid Battal Gazi, Bizanslılarla yapılan çatışmalarda adını duyurmuş bir halk kahramanı. Anadolu Selçuklularınca 13. yy.'ın başlarında adına bir türbe yaptırılmasından sonra, Anadolu halk kültüründe çok önemli bir konuma gelmiş. Külliye ise, Anadolu Kalenderiliğinin önemli bir merkezi.
Köy Enstitüsü kökenli emekli öğretmen İlyas Küçükcan'ın "Nacolea'dan Seyitgazi'ye Seyyid Battal Gazi Külliyesi ve Vakfı", adını taşıyan ve genişletilmiş ikinci baskısı 1999'da yapılan eseri, Seyitgazi, Seyyid Battal Gazi ile Külliyesini ve Vakfını tanıtmayı amaçlayan bir çalışma. Eser, beş bölümden oluşuyor:

"Mekân ve Kahraman" başlığını taşıyan birinci bölümde (s. 1-9), Seyitgazi'nin konumu ve tarihçesiyle, mekânda bir kutsal kişi olan Battal Gazi'nin kimliği ve kişiliği ele alınıyor. Bu kısımda, Battal Gazi üzerine ileriye sürülen görüşlere değinen Küçükcan, Battal Gazi'nin kişiliğinin Arap, Türk ve Hıristiyan dünyasının bir ürünü olduğunun altını çiziyor.

Battal Gazi'yi günümüzde yaşatan ve ölümsüzleştiren etkenlerin ele alındığı "Kültürümüzde Seyyid Battal Gazi ve Külliyesi" başlığını taşıyan ikinci bölümde (s. 10-84), İslam döneminde ve Türk kültürünün tarihsel gelişimi sürecinde Battal Gazi ve külliyesi üzerine zaman zaman ayrıntılı bilgiler veren yazar, manastırdan zaviyeye ve külliyeye doğru gelişen süreç üzerinde duruyor. Külliyenin sosyo-kültürel işlevlerini de irdeleyen Küçükcan, orada yapılan ayinlere değiniyor; külliyeyle ilgili fermanları derli toplu bir şekilde okuyucunun dikkatine sunuyor.

Özellikle halk kültürü açısından önemli bir yer tutan külliyeyle ilgili inançları ve gelenekleri derleyen ve ikinci bölümde veren yazar, konuyla ilgilenenler için önemli bir hizmeti yerine getiriyor. Ardından Battal Gazi üzerine yapılan araştırmaları, derlemeleri ve seminerleri genel hatlarıyla sunan yazar, meraklısı ve konu üzerine çalışacaklar için büyük bir kolaylık sağlayan "Battal Gazi ve Türkçe Battal-Name'ler Kaynakçası"nı veriyor. Söz konusu kaynakça (s. 45-57), 1865-1928 yılları arasını içeren Osmanlıca, 1929-1988 yıllarını içeren Türkçe harfli; 1848-1972 yıllarını içeren yabancı dildeki makaleler, eserler ve tezlerden ibaret. Onun arkasından Ali Duran Gülçiçek tarafından kaleme alınmış "Seyyid Battal Gazi" başlıklı bir makaleyi (s. 58-64) eserine alan yazar, halk edebiyatında Seyyid Battal Gazi'yi ele almayı da ihmal etmiyor.

"Seyyid Battal Gazi Külliyesi'ni Gezelim" adını taşıyan üçüncü bölümde (s. 86-111), külliyeyle ilgili projelendirmeler, restorasyon çalışmaları, külliyenin bölümleri ve onların işlevleri bir rehber niteliğiyle gözler önüne seriliyor.

"Seyyid Battal Gazi Vakfı'nı Tanıyalım" başlığını taşıyan dördüncü bölümde (s. 112-133) ise, vakfın kuruluşu, amaçları üzerine bilgiler veriliyor. Bu bölümü, eserle ilgili "Kaynakça" (s. 135) izliyor.

"Resim ve Belgeler"den oluşan "Ekler" bölümü (s. 137-167), eserin beşinci ve son bölümü. Bu bölümde, külliye ile ilgili fermanlara ve metinlere (s. 137-147) dair örneklere dikkat çekiliyor, 1911'de Alman araştırmacı Karl Wulzunger tarafından çekilen külliye fotoğrafları (s. 149-153); 1930'dan (s. 155-157) günümüze değin külliyenin durumunu ve inanç uygulamalarını gösteren fotoğraflar (s. 159-167) okuyucuya sunuluyor, okuyucunun külliyenin günümüzdeki durumuyla ilgili karşılaştırmalar yapması ve inanç uygulamaları üzerine düşünce sahibi olması sağlanıyor.

Günümüz Anadolu'sunda Alevi ve Bektaşi kültürünün en görkemli mekânlarından-merkezlerinden biri olan Seyyid Battal Gazi Külliyesi'ni ana hatlarıyla tanıtmayı amaçlayan ve amacına genel olarak ulaşan İlyas Küçükcan'ın eseri, meraklısı ve konuya eğilenlerle, yolu Seyitgazi'ye / Eskişehir düşüp, bu tarihsel ve mistik mekânı gezecekler için, okunması gerekli olan bir eser ya da gezi kitabı. [İsmail Engin]

İlyas Küçükcan: Nacolea'dan Seyitgazi'ye Seyyid Battal Gazi Külliyesi ve Vakfı. (Seyyid Battal Gazi Vakfı Yayınları: 6, Eskişehir [1999 - 2. Baskı], 167 S., ISBN 975-94004-0-5