Kral öldü, yaşasın Sulukuleli Sultanlar

[İsmail Engin]  Geçtiğimiz günlerde, ABD'de yayınlanan The Christian Science Monitor gazetesinin 9 haziran 2008 tarihli internet sayfasında Yigal Schleifer'in "Istanbul gentrifies a 1,000-year-old Roma neighborhood" [1] başlığıyla İstanbul'dan kaleme aldığı bir makale dikkatimi çekti.

Başlığı "İstanbul bin yıllık Roman mahallesini (Sulukule'yi) modernleştiriyor" olarak çevrilebilecek bu makalede, İstanbul surlarının arasında, 1054 yılına kadar geriye giden Avrupa'nın en eski Çingene yerleşimi olarak gösterilen Sulukule'nin yıkılacak olmasına işaret ediliyor; yerine de 620 adet "Osmanlı tarzı" "villa" yapılacak olmasına değiniliyor.

Yigal Schleifer, özetle İstanbul'un 5. yüzyıldan kalma surlarının arasındaki Sulukule Mahallesi'ni, şehirdeki bir mahalleden çok bir köye benzetiyor; Sulukule Mahallesi'ndeki Roman varlığının 1054 yılına kadar uzandığına değiniyor ve bu hususun mahalleyi dünyada olmasa bile Avrupa'daki en eski Çingene yerleşimi yaptığını ifade ediyor. Sulukule projesininin içinde, Roman müziği ve dansının öğretileceği bir kültür merkezi ve Roman müzisyenlerin çalışacağı bir otelin de yer aldığını vurguluyor ve Sulukule Mahallesi'nde yaşayan Romanlara para da ödeneceği; yeni yapılacak, fiyatı 114 bin ila 130 bin dolar arasında olan villalardan satın alma şansının verileceğini kaydediyor...

* * *

Kuşkusuz Sulukule, Türkiye'de Çingene veya Roman müziğinin önemli bir merkezi(ydi). Bu haliyle de İstanbul'daki eğlence sektörüne hayat veren bir özelliğe sahip(ti). Sınırları İstanbul'un dışına taşmış; Türkiye'de etnik müzik denince akla gelen sayılı yerlerden biri halini almış(tı). İçinden çıkardığı geleneksel kültürden beslenen sanatçılarla, Türk müziği için yabancı sayılan Jazz türünden yeni sentezleri denemesine de katkıda bulunuyor(du)...

* * *

12 haziran 2008 günlü NTV sayfasında yer alan ve Anadolu Ajansı tarafından geçilen bir haberde "Roman müziğinin kralı Bayramoviç öldü" [2] deniyordu. Söz konusu haberde, Şaban Bayramoviç'in (Šaban Bajramović) 72 yaşında Sırbistan'ın güneyindeki Niş kentinde öldüğü duyuruluyordu.

Haberin devamında şu ibareler yer alıyordu: "Emir Kusturica'nın filmlerin de de rol alan Bayramoviç'in 650 civarında bestesi olduğu biliniyor."

Bayramoviç, ilk plak kaydını 1964'de yapmış. O günden bugüne 33 devirlik 15 - 20 albüm ile 50 kadar 45 devirlik "single" kaydettiği sanılıyor. Kumar tutkusu nedeniyle meteliğe kurşun atmış. Kaç kez evlendiğini, kaç cocuğu olduğunu kendisi de hatırlayamamış. "Siyah Mamba'lar" adını verdiği grubuyla 20 yıl boyunca dünyanın neredeyse yarısını gezmiş. 1998 yılında Dragi Sestic tarafından kurulan Bosnalı grup Mostar Sevdah Reunion ile beraber hazırladığı "Suyun Beri Yanından Ezgiler" albümü önemli albümleri arasında gösteriliyor. Albüm, Bayramoviç'in kendi besteleri ve Çingenece.[3]

Suyun Beri Yanından Ezgiler

Šaban Bajramović & Mostar Sevdah Reunion

01 Jasmina (4'42")
02 Pelno me sam (5'37")
03 Hanuma (4'10")
04 Avaj, avaj mo cavo (6'10")
05 Pena (5'21")
06 Sila kale bal (2'36")
07 Djeli Mara (4'28")
08 Opa cupa (3'45")
09 Djelem, djelem (4'45")
10 Boza, limunada (3'43")
11 Dade, dade (5'10")
12 I barval pudela (2'33")
13 Sajbija (4'13")
14 Pitao sam malog puza (6'02")

* * *

Oysa, Türkiye'de Çingene müziğinin akıllarda kalan önemli örneklerini veren, sayısız beste yapan ve şarkıların sözlerini yazan Edirneli Deli Selim 15 ocak 1995'te öldüğünde sessiz sedasız gömülmüştü.

* * *

Roman müziğinin kralı Bayramoviç ölümünün ardından, kültürel dokunun önemli bir parçası olan yerleşim yerlerinin / dokusunun temel özellikleri kökten bozulur, yerlerine "Osmanlı tarzı" "villa"lar yapılırken, "Sulukuleli Sultanlar" yaşaşın diyor ve Edirneli Deli Selim'i de anmadan edemiyoruz...

* * *

Membran Music, geçtiğimiz dönemde Çingene müziğinden on CD'lik bir örneği ("Gipsy Music") Avrupa müzik piyasasına sundu.

Macaristan, Transsilvanya, Yunanistan, Arnavutluk, Sırbistan, Andaluzya, Türkiye, Romanya, Makedonya ve Balkanlarda yaşayan Çingenelerin orijinal müziklerinden örnekleri içeren on CD, dinlenmeye değer.

CD'lerde Türkiye'den Sulukule'den kaydedilen şu örneklere yer veriliyor:

Romani (III - 3'50"), Rast Çiftetelli (V – 3'32"), Çadır Oyun Havası ( V – 3'20"), İstanbul Havası ( V – 2'53"), Köçek Dansı (V – 3'47"), Rumeli Karşılama (V – 3'27"), Karşılama (V – 2'24"), Arnavut Taksim (V - 2'40"), Sulukule Havası (V – 3'37"), Uşşak Oyun Havası (IX – 3'51") [İsmail Engin] 

Notlar

[1] http://www.csmonitor.com/World/Europe/2008/0609/p20s01-woeu.html [erişim tarihi 06.07.2015]

[2] http://arsiv.ntv.com.tr/news/449093.asp [erişim tarihi 06.07.2015]

[3] A. Okar: Suyun Beri Yanından Ezgiler - Šaban Bajramovic & Mostar Sevdah Reunion 
http://muzik.gslportal.org/voxmundana/aciklama/saban_bajramovic.htm [erişim tarihi 11.06.2008]