İsmail Engin : "gavut" veya "kavut"

[İsmail Engin] gavut / gağut / un helvası / kavrulmuş kavut, kagut

Divan-i Lugati't-Türk'te "ḳaġut" şeklinde geçiyor: Buğdaydan yapılan bir yemeğin adı. Buğday kaynatılıyor, sonra kurutulup öğütülüyor, yağ ve şekerle karıştırılıyor.

Kitabu'l-İdrak'ta belirtildiği üzere, "ḳawut" bir Kıpçak yemeğinin adıdır.

Dersim yöresinde, Hızır oruçlarında "gavut" pişiriliyor.

Malatya’da “Kuru dutun havanda dövülmesiyle elde edilen çerez” “gavut”tur.

Malatya Hekimhan'daysa Hıdırellez'e Hızır ayı veya Hızır haftası deniliyor. Bu haftada buğdaydan yapılan kavurga el taşında çekilerek "Hızır gavutu" yapılıyor ve yeniyor.

Kastamonu, Düzce, Çorum, Gümüşhane, Elazığ, Sıvas, Adana yörelerinde "kavrulmuş tağıl yahut buğday unu" gavut olarak adlandırılıyor.

Cenciğe -Erzincan’da ve Divriği / Sıvas'ta öğütülmüş armut kurusu unudur, "gavut".

Keza, Erzincan’da “kuru meyve gibi yenilen kavrulmuş buğday”a da “kav-ut/kav-ur” deniyor.

Tokat'ta, “yabani armut”tur.

Isparta'da bulgur elendikten sonra geriye kalan kısımdır...

İzmir'de "ilaç olarak kullanılan kaynatılmış çiçek ya da bitki kökü suyu"dur.

Ve Giresun’da “Konsol”dur.

ḳavut / ḳavuṭ / ḫavut / ḳavud ...

Öte yandan Afyonkarahisar, Burdur, Düzce, Bursa, Ordu, Artvin, Isparta... yörelerinde kavrulmuş ve dövülmüş tahıl ununun şekerle veya tatlı yemişle karışımı helva, "kavut", "kavut helvası" şeklinde adlandırılıyor.

Çankırı, Kayseri ve Erzurum'da kavrulduktan sonra öğütülen tahıl unu, Konya'da ise buğday kepeği "kavut"tur. 

Keza Isparta'da "ince bulgur"a da "kavut" deniyor. Aynı zamanda "kavut" İzmir'de ilaç olarak kullanılan kaynatılmış çiçek ya da bitki kökü suyudur..

Özetle, Türkiye'nin değişik yörelerinde "gavut" / "kavut" sözcüğüne rastlanılıyor...

Yukarıda belirttiğim üzere, Türkiye'de sadece Alevilere mahsus bir "gelenek veya inanç" değil. Lakin, isteyen istediği şekilde "kendi geleneği" olarak kabul etsin. | @ismailenginhd [30.01.2024, Facebook: 30.01.2018]

Bkz.

Ahmet Buran : Keban, Baskil ve Ağın Yöresi Ağızları. Türk Dil Kurumu, Ankara 1997.

Cemil Gülseren : Malatya İli Ağızları, İnceleme - Metinler - Sözlük ve Dizinler. Türk Dil Kurumu, Ankara 2000.

Mukim Sağır : Erzincan ve Yöresi Ağızları, İnceleme-Metinler-Sözlük. Türk Dil Kurumu, Ankara 1995.

Tarama Sözlüğü. Türk Dil Kurumu, Ankara.

Tuncer Gülensoy / Ahmet Buran : Elazığ Yöresi Ağızlarından Derlemeler. Türk Dil Kurumu, Ankara 1994.

Türkiye'de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, Cilt 6. Türk Dil Kurumu, Ankara 1972.

Türkiye'de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, Cilt 8. Türk Dil Kurumu, Ankara 1975.