Aleviliğin Kimliği, Dayandığı Esaslar Gelenek ve Görenekleri

[İsmail Engin] Tahtacıların Hacı Emirli Ocağı'nın "dikme baba"sı olarak Kızılcapınar Germencik / Aydın'da yaşayan ve kendini İbrahim-i Sani evladlarından kabul eden, kemanla deyiş okuyan Bayram Kemancı'nın "Aleviliğin Kimliği, Dayandığı Esaslar Gelenek ve Görenekleri" adı verilen eseri, Aleviliğe yöneltilmiş olumsuz önyargıların giderilmesi gerektiğini belirten, birlik ve beraberliğe hitap eden bir "Ön söz" ile başlamaktadır.

Eserde, Kuranıkerim'deki Nebe', Hacc, Âl-i İmran, İsrâ gibi değişik sûrelerden alınan kimi ayetler ardı ardına Türkçe olarak zikredildikten sonra, Veda Haccı ile Gadîr-i hum olayı ve Hz. Muhammed'in vasiyeti üzerinde durulmaktadır.

Bunu Aleviliğin oluşumunun ve doğuşunun ele alındığı "Alevilik" ile "Aleviliğin Doğuşu" adlı kısımlar izlemektedir.

Kemancı'nın eserde ağırlıklı olarak irdelediği konu, "Alevinin Kimliği Gelenek ve Görenekleri Dayandığı Esaslar" başlığıyla okuyucuya sunulmaktadır.

Bu kısımda yine Âl-i İmran, Nûr, Bakara, Mâide sûrelerinden örnekler verilerek, hizmetler ve semboller (delil gibi) dini temellere oturtulmaya çalışılmaktadır.

Bu bağlamda "Delil", "Pervane (Haberci)" ile oniki hizmet sahipleri ve ayin-i cemle ilgili bilgiler veren eserde, dâr ve ikrar da ele alınmaktadır.

Kemancı'nın "Ahiret Kardeşliği", "İslam dinin buyruğu" ve gerçeği olarak nitelediği "Musahiplik" ve "Musahiplik töreni / töresi", "Mansur dârı" üzerinde eserde ayrıntılı ve hacimli bir şekilde durulmaktadır. Bu tören, örnek bir "ayin-i cem" şeklinde betimlenerek; konuya yönelik "nefes"ler, Kerbela mersiyeleri ile gülbanklar (dualar) verilmektedir.

Kemancı'nın eseri, "Hacı Emirli Ocağı"nın uyguladığı-yürüttüğü ayin-i cemi tüm kurallarıyla gözler önüne sermesi açısından önemlidir. [İsmail Engin]

Bayram Kemancı: Aleviliğin Kimliği, Dayandığı Esaslar Gelenek ve Görenekleri. Karınca Matbaacılık, İzmir 1979, 47 S.